Name: Uşaqlarda Fokal Epilepsiya
Creator: Dr. Ülkər Mürsəlova
Published: 2024-12-27

Fokal Epilepsiya Nədir?

Fokal epilepsiya, beynin yalnız bir hissəsindən və ya bir tərəfindən başlayan qıcolma növüdür. Bu qıcolmalar elektrik fəaliyyətinin anormal olması nəticəsində yaranır və uşaqlarda ən çox rast gəlinən epilepsiya növlərindən biridir. Beynin hansı hissəsinin təsirlənməsindən asılı olaraq müxtəlif belirtilər göstərə bilər.

Fokal Epilepsiyanın Növləri

1. Sadə Fokal Qıcolmalar

Bu qıcolmalar zamanı uşaqın şüuru aydın qalır və o, ətrafında baş verənləri anlamaqdadır. Belirtilər beynin hansı hissəsinin təsirlənməsindən asılıdır:

Motor belirtilər: Bədənin bir tərəfində qısa müddətli əzələ kasılmaları
Sensor belirtilər: Dəridə karıncalanma, uyuşma hissi
Görüş pozğunluqları: Rəngli işıqlar, qeyri-real görüntülər
Eşitmə dəyişiklikləri: Səslərin çox ucalması və ya alçalması

2. Mürəkkəb Fokal Qıcolmalar

Bu qıcolmalar zamanı uşağın şüuru bulanıqlaşır və o, ətrafında baş verənləri tam başa düşmür. Qıcolmadan sonra baş verənləri xatırlamır.

Mürəkkəb Fokal Qıcolmaların Belirtilər:

• Boş-boş baxmaq, sanki yuxuda olmaq
• Saçını, paltarını qarışdırmaq
• Dodaqlarını yalamaq, çeynəmə hərəkətləri
• Məqsədsiz yeriyib-gəzmək
• Dəqiqələrcə cavab verməmək

Fokal Epilepsiyanın Səbəbləri

Fokal epilepsiya müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Uşaqlarda ən çox rast gəlinən səbəblər:

Doğuşdan Səbəblər

• Beyin inkişaf pozğunluqları
• Genetik amillər
• Doğuş zamanı oksigen çatışmazlığı
• Anadangəlmə beyin qüsurları

Sonradan Yaranmış

• Baş zədələnmələri
• Beyin infeksiyaları
• Beyin şişləri
• İnme və qan dövranı pozğunluqları

Belirtilər və Tanıma

Valideynlər üçün uşaqlarında aşağıdakı belirtilərə diqqət yetirmək vacibdir:

Təcili Diqqət Tələb Edən Belirtilər:

• 5 dəqiqədən çox davam edən qıcolma
• Nəfəs almanın dayanması
• Həddindən artıq yüksək hərarət
• Qıcolmadan sonra uzun müddət ayılmaması
• Ardıcıl qıcolmaların olması

Yaşa Görə Belirtilər

Körpələrdə (0-2 yaş)

Bədəndə qısa müddətli sərtləşmə, gözlərin fırlanması, əməni buraxması, ağlamanın dayanması və ya dəyişməsi.

Kiçik Uşaqlarda (2-6 yaş)

Birdən-birə dayama, boş-boş baxmaq, avtomatik hərəkətlər, dili çıxarıb salmaq, çəynəmə hərəkətləri.

Böyük Uşaqlarda (6+ yaş)

Qorxu hissi, mədə bulanması, baş gicəllənməsi, görüş və eşitmə dəyişiklikləri, hərəkət idarəsinin itirilməsi.

Diaqnostika Prosesi

Fokal epilepsiyanın düzgün diaqnostikası üçün həkimin hərtərəfli müayinə aparması vacibdir:

Tibbi Tarix

• Qıcolmaların ətraflı təsviri
• Ailə tarixi
• Doğuş tarixçəsi
• Əvvəlki xəstəliklər
• İnkişaf mərhələləri

Müayinə Metodları

• EEG (elektroensefaloqramma)
• MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiya)
• Qan analizləri
• Nevroloji müayinə
• Video-EEG monitorizasiya

EEG Müayinəsi

Elektroensefaloqramma beynin elektrik fəaliyyətini ölçən ən vacib müayinə metodudur. Bu müayinə ağrısızdır və təxminən 30-60 dəqiqə çəkir. Bəzən gecələyin və ya yuxu zamanı EEG çəkilməsi tələb olunur.

Müalicə Metodları

Fokal epilepsiyanın müalicəsi hər uşaq üçün fərdi şəkildə planlaşdırılır və müxtəlif yanaşmaları əhatə edir:

1. Dərman Müalicəsi

Birinci Seçim Dərmanlar

• Karbamazepin: Fokal qıcolmalarda ən effektiv dərmanlardan biri
• Okskarbazepin: Daha az yan təsirli alternativ
• Levetirasetam: Yeni nəsil və təhlükəsiz dərman
• Lamotrigin: Xüsusilə uşaqlarda geniş istifadə olunur

2. Qeyri-Dərman Müalicələri

Ketogen Pəhriz

Yüksək yağlı, az karbohidratlı xüsusi pəhriz. Bəzi uşaqlarda qıcolmaları əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

• Həkim nəzarəti altında
• Qida mütəxəssisinin məsləhəti
• Daimi izləmə tələb edir

Nervus Vagus Stimulyasiyası

Boyunda olan nervə kiçik elektrik impulları göndərən cihaz. 12 yaşdan yuxarı uşaqlarda istifadə olunur.

• Cərrahi əməliyyat tələb edir
• Qıcolmaları azaldır
• Dərman dozasını azaltmağa kömək edir

3. Cərrahi Müalicə

Cərrahi Müalicə Şərtləri:

• Dərmanların effektiv olmaması
• Qıcolmaların həmişə eyni beyin sahəsindən başlaması
• Çıxarılacaq sahənin nitq, yaddaş və ya görüşə zərər verməməsi
• Ətraflı müayinələrlə əməliyyatın faydasının risk-fayda nisbətinin uyğun olması

Prognoz və Gözlənti

Fokal epilepsiyalı uşaqların əksəriyyətinin proqnozu müsbətdir:

60-70%

Dərmanlarla tam nəzarət

20-30%

Qismən nəzarət

10-20%

Əlavə müalicə tələb edir

Valideyn Məsləhətləri

Qıcolma Zamanı Nə Etməli:

• Sakit qalın və vaxtı qeyd edin
• Uşağı təhlükəli əşyalardan uzaqlaşdırın
• Başını yumşaq bir şeyə qoyun
• Nəfəs alması üçün paltarını gevşedin
• Ağzına heç bir şey qoymayın
• Qıcolma bitdikdən sonra yan üstə çevirin

Nə Vaxt Təcili Yardım Çağırmalı:

• Qıcolma 5 dəqiqədən çox davam edirsə
• Bir neçə qıcolma ardıcıl olarsa
• Nəfəs almaqda çətinlik olarsa
• Qıcolmadan sonra uzun müddət ayılmazsa
• Zədələnmə olarsa

Gündəlik Həyat və Fəaliyyət

Fokal epilepsiyalı uşaqlar düzgün müalicə ilə normal həyat sürə bilərlər:

Məktəb Həyatı

• Müəllimləri durumdan xəbərdar edin
• Fövqəladə hallar planını hazırlayın
• Uşağın ehtiyaclarını müzakirə edin
• Tədris fəaliyyətinə tam qatılım təmin edin

İdman və Əyləncə

• Çox idman növündə iştirak edə bilər
• Mütləq nəzarət altında üzgüçülük
• Velosiped sürmək üçün dəbilqə
• Yüksəklik fəaliyyətlərində ehtiyat

Dr. Ülkər Mürsəlova

Uşaq Nevroloqu

İsrail və ABŞ kimi ölkələrin təcrübəsinə əsaslanan uşaq nevroloqu. European Pediatric Neurology Society üzvü. Hal-hazırda Uşaq Nevroloji Xəstəxanasında fəaliyyət göstərir.

Konsultasiya üçün bizə müraciət edin

Uşağınızda epilepsiya əlamətləri varsa, təxirə salmayın. Erkən diaqnostika və düzgün müalicə ilə uğurlu nəticələr əldə etmək mümkündür.

İndi Konsultasiya Alın

Uşaqlarda Fokal Epilepsiya