Uşaqlarda Baş Ağrısı Problemi
Baş ağrısı uşaqlarda ən çox rast gəlinən nevroloji şikayətlərdən biridir. Yaş artdıqca tezliyi artır və müxtəlif səbəbləri ola bilər. Vaxtında doğru diaqnoz və müalicə uşağın həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra bilər. Valideynlərin bu mövzuda məlumatlandırılması çox vacibdir.
Baş Ağrısı Növləri
1. Birincili Baş Ağrıları
Başqa bir xəstəliyin nəticəsi olmayan, özündən-özünə yaranan baş ağrıları.
Miqren
- • Zonglayan, döyən ağrı
- • Həssaslıq (işıq, səs)
- • Ürək bulanması
- • 4-72 saat davam edir
- • Ailə tarixi mövcud
Gərginlik Baş Ağrısı
- • Sıxıcı, basıcı ağrı
- • İki tərəfli
- • Yüngül-orta şiddət
- • 30 dəq-7 gün
- • Ən çox görülən tip
Klaster Baş Ağrısı
- • Çox şiddətli ağrı
- • Gözün arxasında
- • Qruplar halında
- • 15 dəq-3 saat
- • Uşaqlarda nadir
2. İkincili Baş Ağrıları
Başqa bir xəstəliyin əlaməti olaraq meydana gələn baş ağrıları. Daha ciddi qiymətləndirmə tələb edir.
İnfeksion səbəblər:
- • Sinusit
- • Qulaq infeksiyası
- • Meningit
- • Ensefalit
- • Viral xəstəliklər
Digər səbəblər:
- • Beyin tumoru
- • Travma
- • Hipertensiya
- • Dərman təsirləri
- • Göz problemləri
Uşaqlarda Miqren Xüsusiyyətləri
Yaş Qruplarına Görə Fərqlər
2-5 yaş:
- • Daha qısa müddət
- • İki tərəfli ağrı
- • Solğunluq
- • Qusma çox
- • Yatmaq istəyi
6-12 yaş:
- • Alın-gicgah ağrısı
- • Qarın ağrısı da ola bilər
- • Həssaslıq artır
- • Aura nadir
- • 1-4 saat davam edir
12+ yaş:
- • Böyüklər kimi
- • Bir tərəfli ağrı
- • Aura ola bilər
- • Hormonal təsir
- • Daha uzun müddət
Miqren Auraları (Uşaqlarda)
Görmə auraları:
- • Parıldayan işıqlar
- • Ziqqaq xətlər
- • Görmə sahəsində kor nöqtələr
- • Bulanıq görmə
Digər aura növləri:
- • Danışıq çətinliyi
- • Bal-əl karışıklığı
- • Kokular hiss etmək
- • Baş döngəsi
Tetikleyici Amillər
Həyat Tərzi Amilləri
- • Yuxusuzluq: Qeyri-müntəzəm yuxu
- • Stress: Məktəb, imtahan stressi
- • Aclıq: Yeməyi buraxmaq
- • Dehidratasiya: Az su içmək
- • Fiziki yorğunluq: Həddindən artıq fəaliyyət
- • Ekran vaxtı: Çox kompyuter/telefon
Qida və Mühit
- • Çikolad: Kafein və theobromin
- • Ağ pendir: Tiramin
- • MSG: Çin yeməkləri
- • Parlaq işıq: Günəş, flüoresent
- • Güclü qoxular: Parfüm, boyalar
- • Hava dəyişikliyi: Barometrik təzyiq
Diaqnostika Prosesi
1. Təfərrüatlı Anamnez
Ağrı xarakteristikası:
- • Yerləşmə (bir tərəf/iki tərəf)
- • Şiddəti (1-10 skala)
- • Xarakteri (döyən/sıxan)
- • Müddəti
- • Tezliyi
Müşayiət edən əlamətlər:
- • Ürək bulanması/qusma
- • Işıq/səs həssaslığı
- • Görmə pozğunluqları
- • Baş döngəsi
- • Qarın ağrısı
2. Baş Ağrısı Gündəliyi
Nə qeyd etməli:
- • Tarix və vaxt
- • Şiddət (1-10)
- • Müddət
- • Yerləşmə
- • Tetikleyici amillər
- • Dərman istifadəsi
- • Fəaliyyət məhdudiyyəti
- • Yuxu keyfiyyəti
3. Fiziki Müayinə və Testlər
Rutin müayinə:
- • Nevroloji müayinə
- • Göz dibi müayinəsi
- • Qan təzyiqi ölçümü
- • Boyun və baş müayinəsi
Əlavə testlər (lazım olduqda):
- • Beyin MRT
- • EEG
- • Qan testləri
- • Göz müayinəsi
Müalicə Yanaşmaları
1. Akut (Hücum vaxtı) Müalicə
Dərman Müalicəsi
Yüngül ağrı:
- • Paracetamol
- • İbuprofen
- • Yaşa uyğun doza
- • Erkən müdaxilə
Orta-şiddətli:
- • Kombine edilmiş dərmanlar
- • Antiemetik (qusma əleyhinə)
- • Sumatriptan (12+ yaş)
Şiddətli ağrı:
- • Həkim nəzarəti
- • Xüsusi miqren dərmanları
- • IV müalicə (hospitaldə)
Qeyri-dərman Yolları
- • İstirahət: Qaranlıq, sakit otaq
- • Soyuq kompres: Alnına qoyun
- • Hidrasiya: Bol su içmək
- • Yuxu: Qısa yuxu faydalıdır
- • Masaj: Gicgah və boyun
- • Nəfəs təlimi: Dərin nəfəs
- • Relaksasiya: Sakitləşdirici musiqi
- • Aromaterapi: Lavanda yağı
2. Profilaktik (Önleyici) Müalicə
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Yuxu higienaası:
- • Müntəzəm yuxu saatları
- • Yaşa uyğun yuxu müddəti
- • Rahat yuxu mühiti
- • Ekranları söndürmək
Qidalanma:
- • Müntəzəm yemək vaxtları
- • Bol su içmək
- • Tetikleyici qidalardan uzaq
- • Sağlam qida seçimləri
Dərman Profilaksiyası
Kim üçün nəzərdə tutulur:
- • Ayda 4+ şiddətli miqren
- • Məktəb/həyat fəaliyyətinə ciddi təsir
- • Akut müalicəyə cavab verməyən hallar
- • Çox uzun sürən miqrenlər
Xəbərdarlıq Əlamətləri
Dərhal Həkimə Müraciət Edin:
Təcili əlamətlər:
- • Ani və çox şiddətli baş ağrısı
- • Hərarət + boyun sərtliyi
- • Görmə pozğunluqları
- • Şüur pozğunluğu
- • Qusma və letargiya
Proqressiv əlamətlər:
- • Baş ağrısının artması
- • Personalliq dəyişiklikləri
- • Motor güc itkisi
- • Danışıq pozğunluğu
- • Koordinasiya problemi
Valideyn Bələdçisi
Ev Müalicəsi Strategiyaları
Ağrı zamanı:
- • Erkən dərman vermək
- • Qaranlıq otaqda istirahət
- • Soyuq kompres tətbiq etmək
- • Sakit mühit yaratmaq
- • Bol maye vermək
Önləmə üsulları:
- • Müntəzəm yuxu təmin etmək
- • Sağlam qidalanma
- • Stresslə başa çıxma
- • Tetikleyicilərdən uzaq
- • Müntəzəm idman
Məktəb və Sosial Həyat
Müəllimlərlə əlaqə:
- • Vəziyyəti izah edin
- • Erkən əlamətləri bildirin
- • Müalicə planını paylaşın
- • Fəaliyyət məhdudiyyətləri
Uşağa dəstək:
- • Vəziyyəti anlayışla qarşılamaq
- • Özünə inamını dəstəkləmək
- • Sosial fəaliyyətlərə həvəsləndirmək
- • Başa çıxma bacarıqları öyrətmək
Dr. Ülkər Mürsəlova
Uşaq Nevroloqu
İsrail və ABŞ-da kimi ölkələrin təcrübəsinə əsaslanan uşaq nevroloqu. European Pediatric Neurology Society üzvü. Hal-hazırda Uşaq Nevroloji Xəstəxanasında fəaliyyət göstərir.
Baş Ağrısı Qiymətləndirməsi və Müalicəsi
Uşağınızda müntəzəm baş ağrısı şikayəti varsa, düzgün diaqnoz və effektiv müalicə planı üçün mütəxəssis konsultasiyası alın.
Konsultasiya Alın