Beyin İnfeksiyaları Nədir?
Beyin infeksiyaları, mərkəzi sinir sisteminin bakterial, viral, fungal və ya parazitar patogenlər tərəfindən yoluxmasıdır. Bu infeksiyalar təcili tibbi müdaxilə tələb edən həyat təhlükəli vəziyyətlərdir.
Erkən diaqnoz və düzgün müalicə nəticədə qalan daimi zərərləri minimuma endirmək üçün kritik əhəmiyyət daşıyır.
Beyin İnfeksiyalarının Növləri
1. Meningit
Klinik əlamətlər:
- • Şiddetli baş ağrısı
- • Boyun sərtliyi (nuchal rigidity)
- • Yüksək hərarət
- • Şüur pozğunluqları
- • Fotofobiya və fonofobiya
- • Qusma və bulantı
Etioloji agentlər:
- • Bakterial: Streptococcus pneumoniae
- • Neisseria meningitidis
- • Haemophilus influenzae
- • Viral: Enteroviruslar
- • HSV, CMV, EBV
2. Ensefalit
Nevroloji əlamətlər:
- • Şüur pozğunluqları
- • Qıcolmalar və epileptik tutuşlar
- • Fokal nevroloji defisitlər
- • Davranış dəyişiklikləri
- • Koqnitiv pozğunluqlar
- • Motor zəiflik
Səbəblər:
- • Viral: HSV-1, HSV-2
- • Influenza virusları
- • Bakterial: Çeşitli bakteriyalar
- • Autoimmun: Anti-NMDA ensefaliti
- • Paraneoplastik sindromlar
3. Beyin Absesi
Klinik prezentasiya:
- • Tədricən artan baş ağrısı
- • İntrakranyal təzyiq artması
- • Fokal nevroloji əlamətlər
- • Qıcolmalar
- • Hərarət (dəyişən)
- • Papilödem
Predispozan faktorlar:
- • Sinusit və otit
- • Dental infeksiyalar
- • Pulmonar infeksiyalar
- • Kongenital ürək xəstəlikləri
- • İmmunosupressiya
4. Subdural Empiyema
Xarakterik əlamətlər:
- • Sürətli proqressiv gedişat
- • Şiddetli baş ağrısı
- • Hemiparez və hemiplegia
- • Afazi
- • Status epilepticus
- • Şüur bulanıqlığı
Risk faktorları:
- • Sinusit (xüsusilə frontal)
- • Kəllə travması
- • Kraniotomiya
- • Meningit komplikasiyası
- • Hematogen yayılma
Diaqnostika Yanaşması
Təcili laborator müayinələr:
Qan analizləri:
- • Tam qan sayı və formula
- • CRP və ESR
- • Prokalsitonin
- • Qan kulturu
- • Elektrolit və qlükoza
- • Koaqulyasiya testləri
Lumbar punksiya:
- • MSM təzyiqi
- • Hüceyrə sayı və differensial
- • Protein və qlükoza
- • Gram boyama və kultura
- • PCR (viral paneli)
- • Antigen testləri
Seroloji testlər:
- • IgM və IgG antibodyları
- • Spesifik viral titrlər
- • Autoimmun paneli
- • Tuberkulin testləri
- • Parasitar antigenler
Görüntüləmə müayinələri:
Baş KT:
- • İlk seçim görüntüləmə metodu
- • Beyin ödemi qiymətləndirmə
- • Hidrosefaliya təyini
- • Massa effekt
- • Kontrast ilə abses və empiyema
- • Cərrahi planlaşdırma
Beyin MRT:
- • Daha detallı görüntü
- • Difuzyon MRT
- • FLAIR və T2 sekansları
- • Gadolinium kontrastı
- • Vaskulyar görüntüləmə
- • Müalicə cavabının izlənməsi
Müalicə Protokolları
Təcili müdaxilə:
İlk 30 dəqiqə:
- • Həyat əlamətlərinin stabilizasiyası
- • İV girişin təmin edilməsi
- • Oksigen terapiyası
- • Qıcolma nəzarəti
- • Deksametazon (göstərişlər olduqda)
- • Empirik antibiotik başlanılması
İntrakranyal təzyiq idarəsi:
- • Baş yüksəkliyi 30° saxlamaq
- • Hiperventilyasiya (CO2 30-35 mmHg)
- • Mannitol 0.5-1 g/kg
- • Hipertonik salin
- • Sedasiya və paraliz
- • Cərrahi dekompresiya
Spesifik antibiotik müalicəsi:
Empirik müalicə:
- • Seftriakson + Vankomisin
- • Yaş <3 ay: Ampisilin əlavə
- • İmmunokomprimi: Listeria
- • Travma: Stafilokok kapsamı
- • Acyclovir (viral şübhə)
Patogen-spesifik:
- • S. pneumoniae: Seftriakson
- • N. meningitidis: Penisilin
- • H. influenzae: Seftriakson
- • HSV ensefaliti: Acyclovir
- • Tbc: İzoniazid+Rifampin
Müalicə müddəti:
- • Bakterial meningit: 10-14 gün
- • Beyin absesi: 4-6 həftə
- • HSV ensefaliti: 14-21 gün
- • Subdural empiyema: 3-4 həftə
- • Funqal: 6-12 həftə
Cərrahi müdaxilələr:
Göstərişlər:
- • Beyin absesi >2.5 sm
- • Subdural empiyema
- • Hidrosefali
- • Mass effekt
- • Konservativ müalicəyə cavab verməmə
- • Diaqnostik biopsi
Cərrahi üsullar:
- • Aspirasiya və drenaž
- • Kraniotomiya və eksizyon
- • VP şunt qoyulması
- • EVD (xarici ventrikulyar drenaž)
- • Dekompressiv kraniotomiya
- • Stereotaktik cərrahiyyə
Profilaktika və Yayılmanın Qarşısının Alınması
Peyvənd proqramları:
Rutin peyvəndlər:
- • Hib peyvəndi
- • Pnevmokok peyvəndi (PCV13)
- • Meningokok peyvəndi
- • MMR peyvəndi
- • Varicella peyvəndi
Kemoprofilaktika:
- • Meningokok təmasında Rifampin
- • Hib təmasında Rifampin
- • Yaxın əlaqə təyini
- • Müddət: 48 saat ərzində
- • Siplozin alternativ
Proqnoz və komplikasiyalar:
Kəskin komplikasiyalar:
- • Beyin ödemi
- • İntrakranyal təzyiq artması
- • Status epilepticus
- • SIADH və hiponatremi
- • Sepsis və şok
Uzunmüddətli nəticələr:
- • Nevroloji defisitlər
- • Epilepsiya
- • Eşitmə itkisi
- • Koqnitiv pozğunluqlar
- • Motor zəiflik
Dr. Ülkər Mürsəlova
Uşaq Nevroloqu
İsrail və ABŞ kimi ölkələrin təcrübəsinə əsaslanan uşaq nevroloqu. European Pediatric Neurology Society üzvü. Hal-hazırda Uşaq Nevroloji Xəstəxanasında fəaliyyət göstərir.
Təcili Beyin İnfeksiyası Müalicəsi
Beyin infeksiyası şübhəsi olan hallarda dərhal təcili tibbi yardım alın. Vaxt itirmək həyat təhlükəsi yarada bilər.
Təcili Konsultasiya